عیب یابی سیستم جرقه زنی کاربراتوری
علائم خرابی سیستم جرقه زنی موتور :
در صورت خرابی سیستم جرقه زنی، موتور معمولا تک کار می کند، ریپ می زند، شدیدا می لرزد و یا صدای “پت پت” از اگزوز می دهد. در صورتیکه سیستم جرقه زنی موتور درست کار نکند به ترتیب زیر عمل می کنیم:
در صورت روشن نشدن موتور و اگر عيب احتمالي از سيستم جرقه باشد بايد عوامل زير را انجام داد :
1- وایرشمع سیلندر 1 را برداشته و به بدنه نزدیک مي نمائيم و سپس سوئيچ را در حالت استارت قرار مي دهيم دو حالت بوجود خواهد آمد:
الف ـ اگر جرقه به رنگ آبي پرتاب شد سیستم جرقه زنی سالم بوده و احتمالاً عیب از کاربراتور می باشد.
ب ـ اگر جرقه اي پرتاب نگشت موارد زیر را بررسی می کنیم :1- وایر شمع 2- درب دلکو 3- زغال و چکش برق در صورتیکه همچنان وایر شمع جرقه نزند وایر مرکزی كويل را برداشته و به بدنه موتور نزدیک می کنیم. دو حالت زير را بررسي مي نمائيم:
الف ـ اگر از وایر مرکزی جرقه پرتاب شد عیب از وایر شمع، درب دلکو، چکش برق و یا زغال درب دلکو می باشد.
ب ـ اگر وایر مرکزی جرقه نزند عيب ممكن است از 1- پلاتین و عایق آن 2- معیوب بودن خازن 3- قطع بودن سیم مدار جرقه(کویل) 5- تست کویل 6- فيوز 7- سوئيچ و درنهایت اتصالات باطری باشد.
معایب دلکو
1- شدت جرقه به دور موتور وابسته است :
تولید برق در خودرو به دلیل مکانیزم خاص عملکردی پلاتین و خازن دلکوست . در یک کویل ساده در زمانی که پلاتین بسته است جریان از مسیر کویل اولیه و پلاتین عبور کرده و به بدنه می رسد . این عمل موجب شارژ شدن جریانی سیم پیچ اولیه می شود . اصولا سیم پیچ ها دارای خاصیت مشابهی با خازن ها هستند با این تفاوت که خازن ها با تغییرات ولتاژ مخالفت کرده و در زمان افت ولتاژ شبکه با دادن ولتاژخود باعث ثابت ماندن آن در سیستم شده اما سیم پیچ ها دارای این ویژگی هستند که سعی دارند با دادن جریان اضافی مقدار جریان عبوری از خود را ثابت نگه دارند .
تا زمانی که پلاتین بسته است هیچ اتفاقی نمی افتد . به محض باز شدن پلاتین سیم پیچ که سعی دارد جریان خود را ثابت نگه دارد به اجبار جریان خود را به خازن هدایت می کند . خازن وقتی در این حالت قرار می گیرد ولتاژ روی آن به شدت افزایش یافته و حتی به بالای 300 ولت نیز میرسد . این شدت موجب می شود که جریان تغییر مسیر داده و به سیم پیچ برگردد . این تغییر جریان تا شارژ مجدد سیم پیچ ادامه داشته و دوباره جهت جریان بین سیم پیچ و خازن تغییر می کند . تا زمانی که پلاتین باز است این نوسان بارها انجام شده که نتیجه آن تغییر شار مغناطیسی و تحریک سیم پیچ ثانویه و ایجاد جرقه برروی شمع ها است . در هر بار باز شدن پلاتین این عمل تکرار می شود .در این حالت موتور در دور آرام هیچ مشکلی عملکردی ندارد اما با افزایش دور موتور زمان بسته شدن پلاتین ناخودآگاه کوتاه شده و عمل شارژ و دشارژ کویل خارج از بازه زمانی باز و بسته شدن پلاتین قرار می گیرد . اینجاست که عیب بزرگ سیستم جرقه زنی دلکو ظاهر می شود . کویل به دنبال پلاتین چون زمان کافی برای شارژ و دشارژ سیم پیچ اولیه ندارد نمی تواند شار لازم برای تحریک کامل سیم پیچ ثانویه را به دست آورد و لذا شدت جرقه در دورهای بالاتر به طور محسوسی کاهش یافته و خودرو در دور بالا دچار لرزش زیاد ، کاهش راندمان موتور و افزایش مصرف بنزین به صورت تصاعدی می شود .
2- شدت توزیع جرقه بر روی سر شمع ها یکسان نیست :
مسئله وجود وایر شمع ها و مشکلات آن همیشه یک معضل بوده است . اما مشکل عمده آن مسئله نا هماهنگ بودن طول وایرهاست که موجب نا موزونی شدت جرقه در سر شمع ها می شود .
3- عدم تناسب آوانس های دینامیکی و استاتیکی :
الف ) آوانس استاتیکی که با حرکت دادن موضعی دلکو ایجاد شده و توسط فرد تنظیم می شود .
ب ) آوانس دینامیکی که شامل آوانس های خلائی و وزنه ای هستند که به طور اتوماتیک توسط دلکو تنظیم می شوند .
آوانس استاتیکی با توجه به دخالت دست همیشه دقیق تنظیم نمی شود و از طرفی به آوانس خلایی نیز نمی توان اطمینان داشت زیرا با هر بار فشردن و یا رها کردن گاز خلاء منیفولد کم و زیاد شده و آوانس خودرو به هم میریزد و از جانب دیگر آوانس وزنه ای نیز با توجه به اتکا بر نیروی گریز از مر کز و خاصیت غیر خطی فنر وزنه ها معمولا مقدار مناسبی را به دست نمی دهد . تمامی این عوامل دست به دست هم می دهند تا آوانس دلکو هرگز تنظیم قابل قبولی ارائه ندهد .
4- تنظیمات زیاد و پیچیدگی زیاد مکانیکی :
تنظیمات زیاد و پیچیدگی زیاد مکانیکی موجب می شود که تعمیر کاران اغلب به دلیل عدم آگاهی از تنظیمات دقیق و یا عدم داشتن ابزار مخصوص های لازم نسبت به تنظیم های همه جانبه آن غفلت ورزیده و این خود مزید بر علت می شود علاوه بر این باعث خرابی های زودرس نیز خواهد بود.
آموزش تنظیم دلکو در خودروهای کاربراتوری
- موتور را روشن نگه دارید.
- پیچ نگهدارنده را کمی شل کنید تا دلکو بچرخد درحالتی که موتور روشن است.
- دلکو را کمی به یک سمت می چرخانیم تا موتور به اصطلاح راحت تر کارکند و کم دورآن بالا برود (به این حالت ادوانس می گویند و در این حالت موتور ریپ می زند حالت برعکس آن ریتارد است )
- موتور در حالت ادوانس ریپ می زند.
- سپس دلکورا به سمت ریتارد می گردانیم تا دور موتور کمترشود و ریپ نزند “دراین حالت خروجی اگزوز صاف می شود و خبری از تپ تپ یا ریپ زدن خودرو نیست و دلکو درهمینجا تنظیم است “
- سپس مقداری گاز به موتور بدهید تا از نداشتن ریپ و لرزش در دور بالاتر مطمئن شوید.
- اگر خودرو ریپ داشت کمی دیگر به سمت ریتارد بچرخانید و پیچ آن را سفت کنید.
آموزش تعویض دلکو در خودروهای کاربراتوری
برای پیاده یا تعویض دلکو به روش های زیر عمل کنید:
- وایر مرکزی دلکو و وایرهای متصل به شمع ها را از روی در دلکو جدا نمایید.
- هنگام جدا نمودن وایرها برای سهولت انجام کار در حین اتصال مجدد، محل اتصال وایر شمع سیلندر شماره یک را به خاطر بسپارید.
- سیم های مدار اولیه جرقه را، که مابین کویل و دلکو قرار دارند، از روی کویل جدا نمایید.
- شیلنگ های متصل به دیافراگم های آوانس خلاء دلکو را جدا نمایید.
- پیچ های اتصال دلکو به بدنه موتور را باز کنید و دلکو را بیرون بکشید.
برای نصب دلکوی به روش های زیر عمل کنید:
- برای سوار کردن دلکو ضرورت دارد که ابتدا در دلکو را باز کنید تا بتوانید با چرخاندن چکش برق، زائده شفت دلکو را با شیار محل قرار گیری آن همراه نمایید.
- بقیه مراحل سوار کردن دلکو بلعکس مراحل پیاده کردن آن است.
- پس از اتصال وایر شمع سیلندر شماره یک در محل اولیه، “توجه داشته باشید که بقیه وایرها را براساس ترتیب احتراق موتور (۲-۴-۳-۱) و در جهت گردش چکش برق متصل نمایید.”
- با چرخاندن به سمت چپ و راست یا روش بالا دور موتور و گاز خودرو را تنظیم کنید.
نکاتی در مورد دلکو و کوئل
۱- علت زدن کمپرس به کاربراتور سوخت غنی و خرابی درب دلکو است . غنی شدن سوخت باعث کاهش سرعت سوختن ناشی از کاهش سرعت انتشار شعله می شود و در نتیجه می تواند باعث برگشت شعله به داخل منیفولد هوا وکاربراتور شود . همچنین ، درصورت خرابی درب دلکو ممکن است جرقه به سیلندر در حال مکش نیز انتقال یافته و باعث برگشت احتراق به داخل منیفولد و کاربراتور گردد.
۲- دلیل خال زدن پیاپی ، دهانه پلاتین بخاطر تنظیم نبودن پلاتین و ضعف خازن دلکو می باشد.
۳- آوانس وزنه ای دلکو در زمان بالا بودن دور موتور فعال می گردد.
۴- ظرفیت خازن خودروهای سواری در حدود ۰/۱۵ تا ۰/۲۵ میکروفاراد می باشد.
۵- درصورتی که جرقه ارسالی شمع یک موتور با زدن استارت از الکترود بدنه به الکترود میانی پرش کند نشان دهنده این است که جای مثبت و منفی کویل عوض شده است.
۶- در صورت آوانس اضافی ، دور موتور در زمان استارت کمتر می شود. بخاطر فشار معکوس اعمالی روی پیستون زیاد می شود.
۷- در صورت کم بودن زاویه داول جرقه آوانس می گردد.
۸- سیم مثبت خازن به منفی کویل متصل می شود.
۹- درصورتی که دلکو را در خلاف جهت گردش میل دلکو حرکت دهیم دلکو آوانس می گردد.
۱۰- در صورت افزایش زاویه داول زمان عبور جریان از سیم پیچ اولیه بیشتر شده و فاصله دهانه پلاتین کم می گردد.
۱۱- شکل خال زدن پلاتین اگر به صورتی باشد که از کنتاکت منفی کنده شود نشانه ظرفیت پایین خازن و اگر از پلاتین مثبت کنده شود نشانه ظرفیت زیاد خازن است.
۱۲- معمولا زوایه مجموعه یک موتور چهارسیلندر چهارزمانه حدود ۹۰ درجه و زاویه داول ۵۴ درجه و فیلر آن. حدود ۰/۴۰ میلی متر است.
شمع خودرو
هر شمع دارای یک طول عمر خاص می باشد که پس از طی این مدت زمان باید نسبت به تعویض آن اقدام نمود. اما گاهی به دلیل ازدیاد رسوبات حاصل از احتراق در سر الکترودها و کثیف شدن آن و یا جرقه زنی نادرست و از بین رفتن الکترودها، نیاز به تعویض شمع خودرو پیش از طی کردن طول عمر استاندارد خواهد بود. در این مواقع خودرو به خوبی کار نخواهد کرد و به نوعی دچار بدسوزی می گردد. درست کار نکردن یکی از شمع ها باعث می شود که سیلندر مربوطه سوخت را بطور ناقص بسوزاند و در نتیجه باعث افزایش آلایندگی و در نتیجه صدمه به قطعات موتور گردد.
برای عیب یابی شمع موارد زیر را رعایت کنید :
· شکستگی با ترک خوردگی عایق چینی شمع
· خوردگی نوک الکترود میانی شمع
· اندازه فیلر شمع طبق استاندارد کارخانه سازنده
· محکم بودن سر مهره شمع
· دوده سیاه خشک روی شمع که به علت سوخت بالا ایجاد می شود.
· دوده سیاه روغنی روی شمع که به علت روغن سوزی در موتور به وجود می آید.
عیب یابی شمع ها
شمع ها از نظر عیب یابی به ۷ دسته تقسیم می شوند :
۱- شمع های سالم :
دسته اول شمع های سالم هستند که عایق چینی آنها سفید متمایل به خاکستری یا زرد متمایل به خاکستری است .
۲- شمع های دود زده :
در این شمع ها الکترود و عایق چینی و پوسته آن دوده سیاه مخملی است که علت آن به هم خوردن نسبت سوخت و هوا و نسبت استکیومتریک است و یکی از عوامل آن کثیف بودن فیلتر هوا می تواند باشد .
۳- شمع با رسوب سرب بنزینی:
این حالت به علت سرب داخل بنزین و کیفیت پایین بنزین ایجاد می شود که در این حالت تنها باید شمع تعویض گردد و مشخصات آن هم لعاب زرد مایل به قهوه ای روی الکترود هست.
۴- ذوب شدگی جزیی الکترود میانی :
دلیل این عیب شمع ٬گرم شدن بیش از حد شمع است که بدلیل آوانس زیاد اتفاق می افتد و مشکلاتی که این شمع برای خودرو ایجاد می کند عبارت است از افت قدرت ٬ احتراق ناقص و آلایندگی زیاد است.
۵- ذوب شدگی هر دو الکترود :
که علت آن آوانس زیاد٬ خرابی سوپاپ ها و کیفیت نامناسب بنزین و خرابی سیستم جرقه است.
۶- فرسودگی الکترود مرکزی :
که در اینجا الکترود مرکزی کوتاه تر می شود که به علت عدم تعویض شمع در زمان مناسب خودش است.
۷- فرسودگی الکترود میانی :
که به علت استفاده از افزودنی های نامناسب سوخت است که باعث احتراق ناقص می شود.
به طور کلی :
1- شنیدن صدای ضربه در موتور خودرو یا اصطلاحا حالت Knock به معنی این است که شمع برق مناسبی برای جرقه زدن ندارد. اگر به این شمع نگاه کنیم چینی آن شکسته است و پلاتین سر شمع نیز اندازه استاندارد خود را ندارد. این مشکل میتواند به خاطر استفاده از شمعی با بازه حرارتی نامناسب برای این پیشرانه باشد ( هر شمع باید مناسب با دمای کارکرد پیشرانه انتخاب شود که در کاتالوگ خودرو و شمعها نوشته میشود ). از طرفی به خاطر زود جرقه زدن شمعها یا اصطلاحا آوانس بودن موتور نیز ممکن است این اتفاق بیفتد.
2- اگر شمع خودرو دارای رسوباتی در سر خود شده و چینی رنگ زرد پیدا کرده است، 2 دلیل میتواند داشته باشد؛ یا سوخت خودرو کیفیت مناسبی ندارد و دارای ترکیبات سربی است و یا اینکه مدت زیادی را با دور بالا رانندگی کرده اید. چنین شمعی را باید باز کرده و خوب تمیز کرد، هر چند که به خوبی قبل کار نخواهد کرد و بهترین راه حل، تعویض آن است.
3- شمع دوده زده و سیاه شده، شایعترین نوع شمعهاست. این حالت به خاطر این به وجود میآید که سوخت و ساز اصلا از نظر میزان نسبت هوا و بنزین، تنظیم نیست؛ یعنی ممکن است غلظت آن زیاد شده است که مصرف بالا نشانه آن است. پس به دنبال مشکل در ساسات خودرو ( چه حالت اتوماتیک در خودروهای انژکتوری و چه ساسات دستی در خودروهای کابراتوری) بروید. کثیف بودن فیلتر هوا نیز به معنی کم بودن نسبت هوا و سوخت است و میتواند این مشکل را پدید آورد.
4- اگر با باز کردن شمع دیدیم که اصطلاحا سر آن گچ زده است و خاکستر سفیدی همه اجزای نوک آن را پوشانده، باید مستقیم به سراغ کیفیت سوخت برویم. این حالت زمانی پیش میآید که بنزین بدون سرب کیفیت خوبی نداشته و از مکمل نیز استفاده نکرده ایم و یا مکمل مورد استفاده کیفیت خوبی نداشته است. برای حل این مشکل باید شمع را تمیز کرد و یا در صورت امکان آن را تعویض و از مکملهای شناخته شده موجود در بازار استفاده کرد.
5- روغن زدن سر شمعها یا اصطلاحا چرب شدن آنها به معنی وقوع یک خرج بزرگ برای راننده است. هنگامی که موتور به روغنسوزی میافتد، روغن وارد اتاق محفظه احتراق میشود و از آنجایی که دمای سوختن بالا تری دارد، به همراه بنزین به خوبی نمیسوزد و مقداری از آن سر الکترودهای شمع مینشیند. شمع در این حالت کاملا روغنی و سیاه است و جرقه به خوبی زده نمیشود. روغن سوزی موتور میتواند از دو عامل باشد؛ یکی اینکه آببندهای گیت سوپاپ فرسوده شده و روغن از آن عبور میکند و وارد سیلندر میشود و یا اینکه رینگهای روغنی پیستون معیوب شدهاند که نمیتوانند روغن را از جداره سیلندر به خوبی پاک کنند. در این حالت باید پیشرانه را سریع تر تعمیر اساسی کرد.
6- اگر دیدیم الکترود میانی شمع خورده شده است و لبههای چینی دور آن سوختگی کمی دارد، یعنی اینکه عمر این شمع به پایان رسیده و باید زودتر تعویض شود. در این حالت به خاطر زیاد شدن فاصله الکترود و پلاتین شمع، جرقه ضعیف است و موتور قدرت مناسبی ندارد.
7- گاهی اوقات با باز کردن شمع میبینیم که سر آن بنزینی است و ظاهرا عمل سوخت و ساز درون پیشرانه به خوبی صورت نمیگیرد. در این حالت موتور خودرو ریپ میزند و به خاطر خیس بودن سر شمع و جرقه نامناسب، پیشرانه به سختی روشن میشود. پس باید مشکل را در سیستم جرقه زنی پیدا کرد که لازم است به کنترل وایرها و تنظیم بودن برق خودرو بپردازید. در صورتی که مشکلی پیدا نشد به سراغ سیستم تزریق سوخت خودرو بروید. ممکن است کاربراتور شما مصرف سوخت بالایی پیدا کرده و ساسات آن نامیزان شده و یا انژکتور خودرو دارای نشتی است و اصطلاحا سوزنها گشاد شده اند که بنزین بیش از حد وارد موتور میشود.
8- ممکن است دیده شود که سر شمع و پلاتین و الکترود میانی ذوب شدهاند. این یعنی وجود گرمای بیش از حد قابل تحمل برای شمع خودرو. این گرمای زیاد میتواند علل زیادی داشته باشد مثل بد کار کردن سیستم خنک کاری خودرو که پیشرانه را به دمای مطلوب نمیرساند، برق دزدی وایرها از هم که باعث میشود جرقه یک شمع بیش از حد زیاد شود، آوانس بودن بیش از حد پیشرانه و یا مصرف زیاد سوخت که باعث میشود تا مقداری از سوخت قبلی درون پیشرانه باقی بماند و انفجارهایی با شدت بیش از حد تحمل شمع درون سیلندر اتفاق بیفتد. برای حل این مشکل باید از شمعهای مناسب استفاده کرد، وایرها را از نظر برق دزدی چک کنید و به نشانههای مشکل درون سیستم خنک کاری مثل خرابی واشر سر سیلندر و ایراد در رادیاتور و… بپردازید.
9- ممکن است بعد از معاینه شمع ببینیم که الکترود و پلاتین سر شمع دارای حالتی نافرم شدهاند. در نتیجه این اتفاق جرقه نیز از بین میرود و یا بیش از حد ضعیف است. پس اگر مشکل قبل از بستن دیده نشده بود (ممکن است شمع قبل از بستن به خاطر ضربه خوردن دارای تغییر حالت شده باشد) هر چه سریع تر اقدام به تعویض شمع و استفاده از شمعهای کوتاه تر کنید. شمع خودرو با پیستون برخورد کرده و احتمالا پیستون را نیز دچار شکستگی کرده است که با توجه به میزان آن، لرزش و صدای موتور نیز عوض میشود.